Gdzie jest Izrael? Lokalizacja i położenie geograficzne
Położenie Izraela na Bliskim Wschodzie
Aby odpowiedzieć na pytanie, gdzie jest Izrael, należy umieścić ten kraj na mapie Bliskiego Wschodu. Izrael jest państwem położonym w południowo-zachodniej Azji, na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Jego strategiczne położenie sprawia, że jest to region o ogromnym znaczeniu historycznym, kulturowym i politycznym, łączący trzy kontynenty: Azję, Afrykę i Europę. Bliski Wschód, jako obszar styku cywilizacji, od wieków jest miejscem krzyżowania się szlaków handlowych i kulturowych, a Izrael zajmuje w tym krajobrazie unikalną pozycję. Jego sąsiedztwo z kluczowymi państwami regionu oraz dostęp do ważnych szlaków morskich i lądowych definiują jego rolę w globalnej geopolityce.
Morze Śródziemne – kluczowy sąsiad morski
Morze Śródziemne stanowi zachodnią granicę Izraela, oferując krajowi bezpośredni dostęp do ważnych szlaków handlowych i transportowych. Długie na około 273 kilometry wybrzeże Izraela nad tym akwenem jest domem dla głównych portów kraju, takich jak Hajfa i Aszdod, które odgrywają kluczową rolę w jego gospodarce i handlu międzynarodowym. Obecność Morza Śródziemnego wpływa również na klimat regionu, łagodząc temperatury na wybrzeżu i przyczyniając się do jego unikalnego charakteru. Jest to nie tylko brama do Europy i Afryki, ale także istotny element tożsamości geograficznej i kulturowej Izraela, kształtujący jego historię i rozwój od starożytności po czasy współczesne.
Granice lądowe Izraela: sąsiedzi i długość
Granica z Egiptem i Strefą Gazy
Izrael dzieli swoją południową granicę lądową z Egiptem. Jest to granica o długości około 266 kilometrów, która biegnie przez pustynny teren Synaju. Południowo-zachodni kraniec tej granicy stanowi punkt styku Izraela, Egiptu i Zatoki Akaba, zapewniając Izraelowi dostęp do Morza Czerwonego. Bezpośrednio na północ od tej granicy, na wybrzeżu, znajduje się Strefa Gazy, terytorium palestyńskie, z którym Izrael również dzieli granicę. Ta granica jest szczególnie wrażliwa i złożona ze względu na historię konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Długość granicy z Egiptem jest znacząca i stanowi ważny element bezpieczeństwa państwa.
Jordan: wschodni sąsiad i rzeka Jordan
Na wschodzie Izrael graniczy z Jordanią, z którą dzieli granicę o długości około 307 kilometrów. Ta granica jest w dużej mierze wyznaczona przez rzekę Jordan, świętą rzekę dla trzech wielkich religii monoteistycznych, która płynie z północy na południe, tworząc naturalną barierę i jednocześnie kluczowy zasób wodny dla całego regionu. Rzeka Jordan i Morze Martwe, które znajduje się na granicy Izraela i Jordanii, są ważnymi elementami krajobrazu i ekosystemu tej części Bliskiego Wschodu. Współpraca i napięcia na tej granicy mają długą i skomplikowaną historię, odzwierciedlającą burzliwe dzieje regionu.
Północne granice: Liban i Syria
Na północy Izrael ma dwie granice lądowe. Od północnego zachodu graniczy z Libanem, z którym dzieli granicę o długości około 127 kilometrów. Ta linia graniczna, znana jako Linia Blue, została wyznaczona po wycofaniu się Izraela z południowego Libanu w 2000 roku. Na północnym wschodzie Izrael graniczy z Syrią, z którą dzieli granicę o długości około 83 kilometrów. Ta granica przebiega wzdłuż Wzgórz Golan, terytorium zajętego przez Izrael w wyniku wojny w 1967 roku, co czyni ją jednym z najbardziej zapalnych punktów konfliktu w regionie. Te północne granice są kluczowe dla bezpieczeństwa Izraela, ze względu na obecność aktywnych grup zbrojnych i niestabilną sytuację geopolityczną w sąsiednich krajach.
Ukształtowanie terenu i obszar Izraela
Regiony geograficzne Izraela: wybrzeże, wzgórza, dolina i pustynia
Izrael charakteryzuje się zróżnicowanym ukształtowaniem terenu, które można podzielić na kilka kluczowych regionów geograficznych. Wybrzeże Morza Śródziemnego na zachodzie jest nizinne i żyzne, stanowiąc centrum rolnictwa i największych aglomeracji miejskich. Na wschód od wybrzeża rozciągają się Wzgórza Judei i Samarii, obszar pagórkowaty i górzysty, bogaty w historię i miejsca o znaczeniu religijnym. Dalej na wschód znajduje się Dolina Jordanu, rozległe obniżenie tektoniczne, przez które przepływa tytułowa rzeka Jordan, a na południu tego obniżenia znajduje się Morze Martwe, najniżej położony punkt na Ziemi. W południowej i wschodniej części kraju dominuje Pustynia Negew, rozległy obszar pustynny i półpustynny, który zajmuje ponad połowę terytorium Izraela, charakteryzujący się surowym klimatem i unikalną fauną i florą.
Powierzchnia Izraela: ląd i wody
Całkowita powierzchnia Izraela wynosi około 22 072 kilometrów kwadratowych, z czego około 20 770 km² stanowi obszar lądowy, a pozostałe 1 302 km² to wody wewnętrzne. Do tych wód zalicza się przede wszystkim Morze Galilejskie (Jezioro Tyberiadzkie), jedno z najważniejszych źródeł słodkiej wody w kraju, oraz część Morza Martwego, które znajduje się na granicy Izraela z Jordanią. Z perspektywy geograficznej, jest to stosunkowo niewielkie państwo, jednak jego zróżnicowane ukształtowanie terenu i dostęp do morza nadają mu strategiczne znaczenie. Powierzchnia ta obejmuje zarówno żyzne tereny rolnicze na wybrzeżu, górzyste obszary centralne, jak i rozległe pustynie na południu, co wpływa na różnorodność klimatu i ekosystemów.
Klimat i środowisko naturalne
Klimat śródziemnomorski i pustynny
Izrael charakteryzuje się dwoma głównymi typami klimatu: śródziemnomorskim na wybrzeżu i w centralnej części kraju, oraz suchym, pustynnym na południu i wschodzie. Klimat śródziemnomorski cechuje się gorącymi, suchymi latami i łagodnymi, deszczowymi zimami. Temperatury latem mogą przekraczać 30°C, a opady są minimalne. Zimy są zazwyczaj łagodne, ze średnimi temperaturami w ciągu dnia wynoszącymi około 15-20°C, ale noce mogą być chłodniejsze, zwłaszcza na wyżej położonych terenach. Na południu, w Pustyni Negew, dominuje klimat pustynny, z bardzo wysokimi temperaturami latem, znacznymi wahaniami dobowymi temperatur oraz bardzo niskimi opadami przez cały rok. W górach, jak na przykład w Jerozolimie, zimy mogą być chłodniejsze, z możliwością opadów śniegu.
Rzeki, gleby, flora i fauna Izraela
Mimo swojego położenia w suchym regionie, Izrael posiada kilka ważnych rzek i zasobów wodnych. Najważniejszą z nich jest rzeka Jordan, która stanowi kluczowe źródło wody dla kraju, zasilając również Morze Galilejskie. Inne mniejsze rzeki i strumienie, takie jak Jarkon czy Kiison, odgrywają rolę w lokalnych ekosystemach. Gleby w Izraelu są zróżnicowane – od żyznych gleb aluwiów na wybrzeżu, idealnych do upraw, po jałowe gleby pustynne. Flora Izraela jest bogata i zróżnicowana, obejmując roślinność śródziemnomorską, taką jak sosny, cyprysy i drzewa oliwne, a także pustynną, przystosowaną do surowych warunków. Fauna również jest zróżnicowana, obejmując gatunki typowe dla regionu Bliskiego Wschodu, w tym różne gatunki ptaków, gadów i ssaków, a także wiele gatunków migrujących ptaków, które przelatują przez Izrael na trasach między Europą a Afryką.
Ludność i główne miasta
Największe aglomeracje: Tel Awiw, Hajfa i Jerozolima
Izrael jest krajem o stosunkowo dużej gęstości zaludnienia, skupionej głównie wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego oraz w centralnej części kraju. Największym i najbardziej dynamicznym miastem jest Tel Awiw, położony nad Morzem Śródziemnym, który jest centrum gospodarczym, finansowym i kulturalnym kraju. Jest to nowoczesna metropolia, znana ze swojej tętniącej życiem sceny kulturalnej, plaż i innowacyjnych technologii. Drugim co do wielkości miastem jest Hajfa, również położona nad Morzem Śródziemnym, na zboczu góry Karmel. Jest to ważny ośrodek przemysłowy i portowy. Trzecim co do wielkości, a zarazem stolicą państwa, jest Jerozolima, położona w górach Judei. Jest to miasto o niezwykłym znaczeniu historycznym i religijnym dla judaizmu, chrześcijaństwa i islamu, przyciągające miliony pielgrzymów i turystów z całego świata. Te trzy miasta stanowią centra życia społecznego, gospodarczego i politycznego Izraela.
Historia i powstanie państwa
Syjonizm i Mandat Palestyny
Historia powstania Izraela jest ściśle związana z ruchem syjonistycznym, który narodził się w XIX wieku jako odpowiedź na antysemityzm i potrzebę samostanowienia narodu żydowskiego. Syjoniści dążyli do utworzenia narodowej ojczyzny dla Żydów w ich historycznej ojczyźnie, Ziemi Izraela. Po I wojnie światowej i upadku Imperium Osmańskiego, region Palestyny znalazł się pod Mandatem Brytyjskim. W tym okresie narastały napięcia między społecznością żydowską a arabską, a Wielka Brytania wydawała różne dokumenty, takie jak Deklaracja Balfoura z 1917 roku, które obiecywały wsparcie dla utworzenia „narodowego domu dla narodu żydowskiego” w Palestynie, jednocześnie zapewniając o ochronie praw ludności nieżydowskiej. Okres Mandatu charakteryzował się znacznym wzrostem imigracji żydowskiej, co pogłębiało konflikty z ludnością arabską.
Powstanie Państwa Izrael w 1948 roku
Po II wojnie światowej i Holokauście, sytuacja w Palestynie stała się jeszcze bardziej napięta. Organizacja Narodów Zjednoczonych przyjęła w 1947 roku plan podziału Palestyny na państwo żydowskie i państwo arabskie, z Jerozolimą jako odrębnym terytorium międzynarodowym. Społeczność żydowska zaakceptowała plan, podczas gdy przywódcy arabscy go odrzucili. W dniu 14 maja 1948 roku, po wygaśnięciu brytyjskiego mandatu, Dawid Ben Gurion ogłosił powstanie Państwa Izrael. Niemal natychmiast po ogłoszeniu niepodległości, Izrael został zaatakowany przez połączone siły sąsiednich państw arabskich, co zapoczątkowało wojnę arabsko-izraelską 1948 roku. Pomimo trudności, Izrael obronił swoje terytorium i poszerzył je w stosunku do pierwotnego planu podziału ONZ. Wydarzenia te miały fundamentalne znaczenie dla kształtowania współczesnego Izraela i jego stosunków z sąsiadami.
Dodaj komentarz