Czym właściwie jest NGO? Definicja organizacji pozarządowej
NGO, czyli skrót od angielskiego terminu Non-Governmental Organization, tłumaczymy na polski jako Organizacja Pozarządowa. To kluczowe pojęcie w kontekście społeczeństwa obywatelskiego. W swojej istocie, organizacje pozarządowe to podmioty, które nie są jednostkami administracji publicznej ani organami państwowymi, a ich podstawowa działalność nie jest nastawiona na osiąganie zysku. Stanowią one integralną część tzw. trzeciego sektora, który obok sektora publicznego (rządowego) i rynkowego (przedsiębiorców) odgrywa coraz ważniejszą rolę w życiu społecznym. Ich niezależność od władz publicznych jest jedną z fundamentalnych cech, która pozwala im działać swobodnie i realizować swoje cele statutowe.
Co to są organizacje pozarządowe i jak działają?
Organizacje pozarządowe, znane powszechnie jako NGO, to grupy osób lub instytucje działające dla dobra wspólnego, bez nastawienia na prywatny zysk. Ich działalność opiera się na dobrowolności, niezależności od struktur państwowych oraz samorządności. Działają one często w obszarach, w których sektor publiczny lub rynkowy nie są w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb społeczeństwa. NGO mogą być tworzone na podstawie różnych aktów prawnych, co wpływa na ich strukturę i sposób działania. W Polsce, kluczową rolę w definiowaniu i regulowaniu ich działalności odgrywa ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 roku. Organizacje te mogą prowadzić szeroki zakres działań, od świadczenia usług społecznych, przez edukację, kulturę, sport, po ochronę środowiska czy prawa człowieka. Ich praca często opiera się na zaangażowaniu wolontariuszy, co podkreśla społeczny charakter ich misji.
Po co nam NGO-sy i czym się charakteryzują?
Organizacje pozarządowe są niezwykle ważne dla funkcjonowania i rozwoju społeczeństwa. Pełnią one szereg kluczowych funkcji społecznych, takich jak przeciwdziałanie dyskryminacji, inicjowanie pozytywnych zmian społecznych oraz uzupełnianie luk w sektorach takich jak ochrona zdrowia, edukacja czy pomoc społeczna. Charakteryzują się kilkoma fundamentalnymi cechami: niezależnością od władz publicznych, co pozwala im na krytyczne spojrzenie i wywieranie nacisku na decydentów; charakterem non-profit, co oznacza, że wszelkie uzyskane środki przeznaczane są na realizację celów statutowych, a nie na podział między członków czy zarząd; samorządnością, czyli możliwością samodzielnego decydowania o swojej działalności; oraz woluntaryzmem, który często objawia się w zaangażowaniu wolontariuszy. W Polsce, jak podają statystyki, około 18% osób poświęca swój czas na pracę społeczną w organizacjach pozarządowych, co świadczy o ich znaczeniu i popularności.
Organizacja pozarządowa w Polsce: szczegóły
W Polsce sektor organizacji pozarządowych jest dynamicznie rozwijający się i obejmuje szerokie spektrum działalności. Według dostępnych danych, w naszym kraju zarejestrowanych jest około 143 000 organizacji pozarządowych, co świadczy o dużej aktywności społeczeństwa obywatelskiego. Te podmioty odgrywają kluczową rolę w wypełnianiu luk w obszarach życia publicznego, oferując wsparcie i realizując projekty tam, gdzie państwo lub rynek nie zawsze są w stanie skutecznie działać. Ich działalność jest regulowana prawnie, a kluczowe znaczenie ma wspomniana już ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Organizacje te, choć niezależne od administracji publicznej, często współpracują z nią na różnych płaszczyznach, realizując zadania publiczne.
Co to jest stowarzyszenie, a co fundacja?
W polskim systemie prawnym do organizacji pozarządowych zalicza się przede wszystkim stowarzyszenia i fundacje, które różnią się sposobem powstawania i strukturą. Stowarzyszenia są tworzone przez grupy osób, które dobrowolnie łączą się wokół wspólnych zainteresowań, celów lub potrzeb. Ich działalność opiera się na członkach, którzy aktywnie uczestniczą w zarządzaniu i realizacji zadań. Z kolei fundacje są zazwyczaj tworzone przez fundatorów, którzy dysponują określonym majątkiem i przeznaczają go na realizację konkretnych celów społecznych lub gospodarczych, często o charakterze filantropijnym. Fundacje działają w oparciu o wolę fundatora, a ich majątek jest podstawą do realizacji statutowych zadań. Obie formy prawne, mimo różnic w genezie, są kluczowymi elementami trzeciego sektora.
Jakie podmioty nie są organizacjami pozarządowymi?
Aby dobrze zrozumieć definicję NGO, warto również wskazać, jakie podmioty nie zaliczają się do tej kategorii. Przede wszystkim, organizacjami pozarządowymi nie są partie polityczne, które mają odrębne regulacje prawne i służą realizacji celów politycznych. Podobnie, związki zawodowe i organizacje pracodawców, choć działają w interesie swoich członków, mają specyficzny status i cele. Również niektóre samorządy zawodowe nie są klasyfikowane jako NGO. W szerszym kontekście, do podmiotów niebędących organizacjami pozarządowymi zalicza się wszelkie jednostki administracji publicznej, organy państwowe, a także przedsiębiorstwa nastawione na zysk. Kluczową cechą odróżniającą NGO jest właśnie brak powiązania z władzą publiczną w sensie podporządkowania oraz brak nastawienia na generowanie zysku dla właścicieli czy udziałowców.
Finansowanie i cele działania NGO
Działalność organizacji pozarządowych, mimo że nie nastawiona na zysk, wymaga stabilnego finansowania, aby móc realizować swoje statutowe zadania. Źródła pozyskiwania środków są różnorodne i często stanowią wyzwanie dla wielu NGO. Istotne jest, aby środki te były wykorzystywane w sposób transparentny i zgodny z prawem, a także służyły realizacji misji organizacji.
Kto finansuje organizacje pozarządowe i na co mogą wydawać środki?
Organizacje pozarządowe mogą być finansowane z wielu źródeł. Do najpopularniejszych należą dotacje publiczne (krajowe i samorządowe), dotacje unijne, środki z fundacji prywatnych i międzynarodowych, składki członkowskie, odpłatna działalność statutowa, zbiórki publiczne, darowizny od osób fizycznych i prawnych, sponsoring, a także aukcje charytatywne czy SMS-y charytatywne. Organizacje pozarządowe mogą wydatkować pozyskane środki na realizację celów statutowych, które są jasno określone w ich dokumentach założycielskich. Mogą to być koszty związane z prowadzeniem projektów, organizacją wydarzeń, świadczeniem usług, a także niezbędne koszty funkcjonowania organizacji, takie jak wynagrodzenia pracowników, wynajem biura, materiały biurowe czy opłaty księgowe. Wszystkie wydatki muszą być zgodne z prawem, odpowiednio udokumentowane i służyć realizacji misji organizacji.
Jakie są cele działania NGO?
Cele działania organizacji pozarządowych są niezwykle zróżnicowane i odzwierciedlają bogactwo potrzeb społecznych. Można je generalnie podzielić na kilka głównych kategorii: działalność społeczna i charytatywna, która obejmuje pomoc osobom potrzebującym, samotnym, chorym czy niepełnosprawnym; edukacja i rozwój, czyli organizowanie szkoleń, warsztatów, kursów, a także wspieranie rozwoju naukowego i kulturalnego; ochrona środowiska naturalnego, obejmująca działania na rzecz ekologii, zrównoważonego rozwoju czy ochrony przyrody; kultura i sztuka, czyli promowanie dziedzictwa narodowego, wspieranie artystów, organizowanie wystaw i koncertów; sport i rekreacja, gdzie NGO-sy często działają jako kluby sportowe czy organizacje promujące aktywny tryb życia; a także ochrona praw człowieka, przeciwdziałanie dyskryminacji i promowanie równości. W Polsce najwięcej organizacji pozarządowych zajmuje się sportem (34%), edukacją (15%), kulturą (13%) i usługami socjalnymi (8%).
Trzeci sektor i jego znaczenie dla społeczeństwa
Trzeci sektor, w którym fundamentalną rolę odgrywają organizacje pozarządowe (NGO), jest kluczowym elementem nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego. Jego rozwój jest wskaźnikiem dojrzałości demokracji i zaangażowania obywateli w życie publiczne. NGO-sy nie tylko uzupełniają działania państwa i rynku, ale często wyznaczają nowe kierunki rozwoju i odpowiadają na potrzeby, które pozostają niezaspokojone przez inne sektory.
Działalność organizacji pozarządowych – przykłady i obszary
Działalność organizacji pozarządowych obejmuje niezwykle szeroki wachlarz dziedzin, odpowiadając na różnorodne potrzeby społeczne. Możemy wyróżnić wiele przykładów i obszarów, w których NGO-sy odgrywają kluczową rolę. Są to między innymi: pomoc społeczna, gdzie organizacje oferują wsparcie osobom ubogim, bezdomnym, starszym czy ofiarom przemocy; ochrona zdrowia, obejmująca działania na rzecz profilaktyki, wsparcia pacjentów chorób przewlekłych czy rehabilitacji; edukacja, realizowana poprzez prowadzenie szkół, przedszkoli, kursów, a także programów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży; kultura i sztuka, która dzięki NGO-som rozwija się poprzez galerie, teatry, festiwale i inicjatywy promujące dziedzictwo narodowe; sport, gdzie liczne kluby i stowarzyszenia promują aktywność fizyczną i rozwijają talenty; ochrona środowiska, polegająca na działaniach na rzecz ekologii, zalesiania czy edukacji ekologicznej; prawa człowieka i obywatelskie, gdzie organizacje monitorują przestrzeganie praw, lobbują na rzecz zmian legislacyjnych i udzielają pomocy prawnej; wspieranie grup marginalizowanych, takich jak mniejszości narodowe, etniczne czy osoby wykluczone społecznie. Warto podkreślić, że 61% organizacji pozarządowych w Polsce współpracuje z wolontariuszami, co pokazuje ogromne zaangażowanie społeczne.
Status organizacji pożytku publicznego (OPP)
W polskim systemie prawnym organizacje pozarządowe mogą ubiegać się o specjalny status Organizacji Pożytku Publicznego (OPP). Nadanie takiego statusu jest formalnym potwierdzeniem, że organizacja realizuje cele o charakterze publicznym i działa na rzecz dobra wspólnego. Status OPP wiąże się z szeregiem przywilejów, ale także obowiązków. Przede wszystkim, organizacje posiadające ten status mogą być odbiorcami 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych, co stanowi jedno z głównych źródeł ich finansowania. Aby uzyskać ten status, organizacja musi spełnić określone kryteria określone w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w tym prowadzić działalność w jednej z ustawowo wymienionych dziedzin pożytku publicznego przez co najmniej dwa lata oraz wykazywać się przejrzystością finansową i organizacyjną. Status OPP jest ważnym narzędziem wspierającym rozwój sektora organizacji pozarządowych i zwiększającym ich możliwości działania na rzecz społeczeństwa.
Dodaj komentarz